Rize’nin Çay Aşkı ve Çaykur

Rize’den Çaylarrrrrrrrrr!

Dünya’da açık ara farkla kişi başına en yüksek çay tüketen ülke olan Türkiye, aynı zamanda Dünya’nın en büyük çay üreticilerinden malumunuz. Tüketimde bizi 5 çayıyla meşhur İrlanda ve İngiltere takip ediyor, arkamızda da Rusya ve Fas geliyor.

Türkiye’de çay deyince de akla ilk olarak Rize, ve 1947’den beri devlet kurumu olarak bölgeyi destekleyen, çayı üreten, paketleyen, pazarlayan artık bir Dünya markası olmuş Çaykur geliyor. Çayçek.com‘un davetiyle Taflan Rize’yi gezdi, çay tesislerini ziyaret etti, Rize’nin çaya aşkını gözlemledi aynı anda Karadeniz turunda olan Barış’a Ayder’de bölgeyi ve ince belli çay bardaklarını devretti, sonra da il merkezine ek, yaylaları ile birlikte geniş bir Rize Gezi Rehberi yazdık. Detayları yakında. Biz çaya ve Rize’ye dönelim.

Türkiye’de Çayın Tarihi

Rize şehrini ciddi bir çay üretim tesisi yapan 1887 doğumlu Mersinli bir ziraatçi, Prof Ali Rıza Erten’in çay konusunu ilk defa bilimsel olarak incelemesi ve Doğu Karadeniz Kıyılarının çay üretimine uygunluğunu keşfiyle başlıyor. Milli Mücadele döneminin ilk tarım müdürü Zihni Derin ise, kapanan Batum Sınır Kapısı sebebiyle ekonomik sorunlar çeken Doğu Karadeniz halkına iş imkanı yaratmak için araştırmaları sırasında özellikle Rize’nin çaya uygunluğunu raporlaması ile 1923’te ilk çaylık (çay tarlası) kurulması ile Türkiye’de çayın babası kabul ediliyor. Rize’ye ilk çay tohumunu getiren Hulusi Karadeniz ve ilk çay kanununun hazırlanmasında emeği yüksek Esat Özoğuz da bölgede saygıyla anılan unutulmaz isimler olarak Türkiye’de çayın tarihine geçiyorlar.

Türkiye’de Çayın Yeri

Günümüzde her sohbette, her masada, her vapurda, simidin hemen yanında, sigaranın ilk nefesinde, buluşmaların tam ortasında yer alan çay hayatımızda o kadar derin bir kültüre sahip ki, birileri gelip “Ya sizin bu en büyük alışkanlığınız, hatta sembolünüz sadece 90 yıllık!” dese, ilk anda bi’ şaşırmamak elde değil. Dünya’da en çok çay tüketen ülke olmamızın yanı sıra, hepimizin ortak sevgisi ya da alışkanlıkları sıralandığında, şüphesiz çay ve çay kültürü de başlarda gelir. Özellikle siyah çay tüketimi, günümüzde yeşil çay ve alternatif lezzetlerle, bir de yeni yeni aromalarla şekillense de klasik ince belli çay bardağı ve kırmızı beyaz dekorlu çay tabağı bu toprağın derin kültüründe yer edinmiştir. Şıngırdayan bir çay kaşığının tınısı tüm Dünya’da bizi bize tanıtır. Bir yandan Karadeniz’deki üretim ve kültür, bir yandan Orta Doğu ve Kuzey Afrika’daki kültürdaşlığımız ve o bölgelerin de çay merakı düşünüldüğünde, bizi biz yapan lezzetlerden. 24 saat içebiliyor olmamız da işin ayrı yanı.

Çaykur’un Çay Üretimi

Çay üretimi sandığımızdan daha meşakkatli ve dakikalarla yarışan bir süreçmiş. Karadeniz’de yılda 3 kez çay hasadı yapılıyor, şaşırtıcı olansa günü gelen çay ne çaylıkta ne de fabrikada bekleyemiyor. Hasat günü geldiğinde yoğun bir el işçiliği ile toplanan çayın 24 saat içinde fabrikaya, fabrikada da işleme geçmesi gerekiyor. Hummalı bir çalışmanın olduğunu söyleyebileceğimiz Çaykur’un bölgede 45 yaş çay işleme fabrikası var. Hızla gelen yaş çaylar, kategorisine göre ayrılıp hemen işlemeye geçiliyor, ayrıca Türkiye’de ilk kez organik çay ve yeşil çay üretimi de Çaykur tarafından Rize topraklarında yapılıyor. Çaykur’un bir de Atatürk Çay ve Bahçe Kültürlerini Araştırma Enstitüsü var ki, Rize’de gezilecek yerler listesinin bir üyesi olarak detayları Rize Gezi Rehberi’mizde.

Çaylıktan Eve Çay Hikayesi

Ziyaret ettiğimiz Rize, Cumhuriyet Çay Fabrikası halka açık olarak sizin de ziyaretinize açık. Süreci kendi gözlerinizle görebilirsiniz. Çaykur’un çay toplama merkezlerinde taze olarak toplanan çaylar kamyonlarla buraya geliyor, üretim bandına girmeden önce yıkanıyor, tam otomatik makinelerde ayıklanıyor, ısıtılıyor, kurumaya bırakılıyor ve kalitesine göre ayrıştırılıyor. Sonrasında laboratuvarda anlık olarak analizleri yapılıyor ve kalite kontrolden sonra paketlemeye gönderilmesi için çuvallanıyor. Kalite kontrol sırasında herhangi bir yanlışlık ya da farklılık varsa derhal yeniden üretime sokularak hatalı süreç düzeltiliyor ve kalitede devamlılık sağlanıyor.

Bütün fabrikalarda üretilen çaylar da 100. Yıl Paketleme Fabrikası‘na gönderilerek tüketime hazır olarak paketleniyor. Nemlenmediği ve satış sürecinde ya da ev ofis v.s. tüketim yerinde bir zarar görmediği sürece de uzun süre taze kalıyor.

Sınıfına göre ayrılmış, klasik Çaykur Siyah Çay seçeneklerinin yanı sıra organik çay, yeşil çay, aromalı çaylar ve yeni soğuk çay markası Didi de Çaykur tarafından üretiliyor ve satılıyor.

Evde yudumladığınız çayı yerinde görmek, gitmişken de doğa harikası Rize Yaylaları’nı gezmek isterseniz, Rize il merkezi ve yaylalar rehberimiz yakında.